محمد تربت‌زاده/

نگران جنبه‌های کارشناسی ماجرا و یا پیامدهای حذف شدن چهار صفر از پول ملی نیستیم. کارشناسان اقتصادی می‌توانند بیفتند به جان مصوبه دیروز دولت و سرِ تک تکِ صفرهایی که قرار است حذف شود، بحث و تحلیل کنند. ما الآن بیشتر نگران این هستیم که به فرض اجرا شدن این مصوبه و پریدن صفرهای پول ملی، مردم تا چه مدت قرار است سرِ دوراهی بمانند؟ یعنی اینکه تا چند ماه یا حتی چند سال قرار است هر بار که یک نفر می‌گوید فلان چیز را 10 هزار تومان خریدم، بقیه از او بپرسند: 10 هزار تومنِ قدیم یا جدید! البته می‌دانیم الآن دارید توی دلتان آرزو می‌کنید که کاش همه غصه‌ها و دغدغه‌های اقتصادی و اجتماعی مثل همین دغدغه «قدیم یا جدید» شیرین و جالب بود و اگر باری را از انبوه غصه‌ها و نگرانی‌هایمان کم نمی کرد، دستِ کم لبخند را روی لبمان می‌نشاند.

در ضمن این را هم اضافه کنیم که اگرچه خبر تصویب حذف چهار صفر، ناگهانی و ناغافل منتشر شد، اما براساس آخرین اخبار، اجراکنندگان این مصوبه به اندازه کسی که خبر را منتشر کرد، دستپاچه نیستند و به خبرنگاران گفته‌اند: حالا کو تا این مصوبه اجرا بشود!

قضیه جدی است

حذف صفر از پول ملی، بحث امروز و دیروز نیست و حواشی‌اش به سال‌ها پیش برمی‌گردد. منتها هرچه تورم بالاتر می‌رود، مسئولان هم صفرهای بیشتری را برای حذف پول در دستور کارشان قرار می‌دهند! هرچند شما هم احتمالاً مثل ما از ماجرای حذف صفر از پول ملی و حواشی پیرامونِ آن خسته شده‌اید اما از قرارِ معلوم، این بار قضیه جدی‌تر شده و کار به هیئت دولت هم کشیده است.

برپایه اعلام پایگاه اطلاع‌رسانی دولت، هیئت دولت لایحه حذف چهار صفر از پول ملی را که توسط  بانک مرکزی پیشنهاد شده بود، تصویب کرده است. البته تصویب هیئت دولت ملاک نیست و اهالی بهارستان هم باید درباره آن نظر بدهند.

بر اساس خواب جدیدی که بانک مرکزی برایمان دیده، واحد پولی کشورمان قرار است از ریال به تومان تغییر کند. یعنی هر ۱۰ هزار ریال فعلی به یک تومان جدید تبدیل خواهد شد. البته قرار نیست ریال به کلی حذف شود. آن طور که از شواهد پیداست، ریال جدید می‌خواهد همچنان به عنوان واحد پول خرد در کنار تومان بماند.

فقط 45 تومان

با همان شدتی که کارشناس‌ها و مسئولان، بی‌خیال ماجرای حذف چهار صفر از پول ملی هستند و هیچ نظری درباره‌اش نمی‌دهند، کاربران فضای مجازی مشغول تحلیل و بررسی ماجرا شده‌اند! مثلاً فهرستی از قیمت‌های احتمالی انواع و اقسام کالا و خدمات در روزهای پس از حذفِ صفر از پول ملی منتشر شده که بازخورد زیادی در این فضا داشته است. بر اساس این فهرست، پرایدی که امروز باید حدود 50 میلیون پولش را بدهید 50 هزار تومان قیمت خواهد خورد! دلار می‌شود 12 تومان، سکه 400 تومان، نان یک تومان و شیر یک لیتری هم پنج تومان! البته کاربران فضای مجازی حتی پا را فراتر هم گذاشته‌اند. طبق بررسی آن‌ها، دانشجویانِ دانشگاه آزاد برای هر ترم تحصیل در این دانشگاه باید به طور میانگین هزار و 500 تومان شهریه بپردازند. زیبایی بینی هم چیزی حدود 8 تا 10 هزار تومان برای دماغ عملی‌ها آب می‌خورد. حداقل اجاره در تهران به هزار تومان می‌رسد و حداقل حقوق کارگرهای عزیزمان هم می‌رسد به ماهی هزار و 200 تومان. با تمام این تفاسیر، اما یارانه‌تان فقط 45 تومان خواهد بود؛ اگرچه که فوتبالیست‌های سرشناس ماهانه فقط چیزی دور و بر یک تا 5 میلیون تومان دستمزد خواهند گرفت!

ایران خودرو و سایپا چه می‌گویند؟

کاربران فضای مجازی البته فقط در زمینه کارشناسی و تحلیل سنگ تمام نگذاشته‌اند! اهالی توییتر طنازی‌شان هم حسابی گل کرده و جوکی نیست که با حذف صفر از پول ملی نساخته باشند؛ به طوری که ماجرای حذف چهار صفر از پول ملی تقریباً داغ‌ترین سوژه حال حاضر توییتر فارسی به حساب می‌آید. چون کارشناس‌ها را هر کارشان می‌کنیم درباره این ماجرا نظر نمی‌دهند، ما هم مجبوریم در ادامه چند نمونه از توییت‌های طنزی را که درباره لایحه بانک مرکزی منتشر شده، برایتان بیاوریم:

حذف چهار صفر از پول ملی بدون برنامه اقتصادی مثل اینه که مکمل بدن‌سازی مصرف کنی، ولی باشگاه نری... از این به بعد به جای گم شدن 14 تریلیون تومن ارز دولتی، 14میلیارد ناقابل گم میشه. مزایای دیگه‌ای هم داره که بعد براتون می‌گم.

نصف عمرم سر تبدیل ریال به تومن گذشت، نصف دیگه شم قراره صرف «الآن اگه چهار تا صفر از این کم بشه چقدر پول دارم؟» بشه.

‏ولی این حدف چهار تا صفر افسردگی‌ها رو چند برابرمی کنه. مثلاً تا پریروز داشتی می‌گفتی چرا یک میلیارد ندارم، الآن باید بگی چرا 100 هزار تومن ندارم.

موجودی حسابم الآن یه طوریه که اگه بخوان چهار تا صفر ازش کم کنن دو تا صفرم بدهکار می‌شم، باید بیان خودمو ببرن.

اگر چهار تا صفر حذف بشه، موجودی حساب من که سه تا صفر بیشتر نداره چی میشه؟

کاش دولت هر چی صفر لازم نداره بریزه جلوی موجودی حساب من.

یعنی من 15 میلیون قرضی که از عموم گرفتم رو می‌تونم هزار و 500 تومن پس بدم؟ خدا رو شکر این مشکلم حل شد... یادتونه قبلاً برای خوندن پولامون دست روی صفراش می‌ذاشتیم؟ الآن علاوه بر یکی باید دست روی چهار تا دیگه‌ هم بذاریم... الآن که چهار تا صفر از پولمون کم شد مقدار داراییم رو می‌تونم با چهار رقم اعشار بگم... من می‌ترسم اینا چهار تا صفر از پول ملی کم کنن ولی ایران خودرو و سایپا حاضر نشن چهار تا صفر از قیمت محصولاتشون کم کنن... غمگینم مثل ارز چهار هزار و 200 تومانی که یک صفر کم آورده برای حذف چهار صفر...!

تا مرز ورشکستگی

گذشته از شوخی‌ها و تحلیل‌های مجازی اما بد نیست نگاهی به تجربه کشورهایی که صفر را از پولشان حذف کرده‌اند، بیندازیم:

از سال ۱۹۲۳ تاکنون حدود ۵۰ کشور دنیا تصمیم گرفته‌اند واحد پولشان را با حذف صفر تقویت کنند. البته برخلاف کاربران فضای مجازی که حذف صفر را نتیجه بحران اقتصادی می‌دانند، در میان کشورهایی که صفر را از پولشان حذف کرده‌اند حتی نام غول‌های اقتصادی جهان هم دیده می‌شود. البته این غول‌های اقتصادی همراه با حذف صفر، اقدامات اقتصادی دیگری هم انجام داده‌اند که مجموع این کارها همراه با تأثیرات روانی حذف صفر در میان مردم، موجب شده شوک مثبتی به اقتصادشان وارد شود. به همین خاطر است که خیلی‌ها می‌گویند حذف صفر باید با پشتوانه اقتصادی صورت بگیرد، در غیر این صورت می‌تواند اقتصاد را تا مرز ورشکسته شدن هم پیش ببرد. منظورمان این است که هر کس گفت کاهش چهار صفر از پول ملی تورم را کم می‌کند، بدانید اندازه نخود هم از اقتصاد سر در نمی‌آورد!

حتی اگر از پشتوانه‌ها و کارهای موازی اقتصادی هم بگذریم، نگاهی به تجربه کشورهایی که پیش از این در این مسیر گام گذاشته‌اند، نشان می‌دهد تبعات حذف صفر می‌تواند وحشتناک باشد. نمونه‌اش اینکه فروشنده‌ها، تولیدکنندگان و دلال‌های محترم احتمالاً پس از حذف چهار صفر از پول ملی، قیمت هایشان را رو به بالا  گرد خواهند کرد که می‌تواند موج تورمی جدیدی ایجاد کند.

10 به‌علاوه 12

تا دهه 40 میلادی حذف صفر از پول ملی فقط در منطقه اروپا اجرا می‌شد. از ابتدای دهه 70 اما موج حذف صفر به آمریکای جنوبی رسید و تا حدود 20 سال بعد، کشورهای این منطقه از نظر دفعات و تعداد حذف صفر در دنیا رکورددار بودند. در همان سال‌ها بود که برزیل دچار تورم بی‌سابقه و وحشتناکی شد. تورمی که ماهانه 30 تا 40 درصد ارزش پول ملی برزیل را کاهش می‌داد. مسئولان وقت برزیلی برای کنترل تورم، سه صفر از پول ملی را حذف کردند که البته نتیجه‌ای نداشت. تورمی که از سال 1967 آغاز شده بود، روز به روز سنگین‌تر می‌شد به طوری که برزیلی‌ها در 6 مرحله ، 18 صفر را از کنار پول ملی‌شان برداشتند اما هیچ وقت موفق نشدند تورم 2000 درصدی کشورشان را از طریق حذف صفر درمان کنند. البته رکورددار حذف صفر از پول ملی، کشور زیمباوه است که در سال ۲۰۰۸ میلادی ۱۰ صفر از پول ملی‌اش حذف کرد. این طرح به علت اینکه بدون اقدامات اقتصادی موازی صورت گرفت، نتیجه ای در کنترل تورم نداشت و این کشور مجبور شد سال بعد دوباره ۱۲ صفر دیگر از واحد پول ملی خود را حذف کند؛ اگرچه که حذف 12 صفر هم دردی از اقتصاد زیمباوه را دوا نکرد! 

ارزشش را دارد؟

البته حذف صفر در موارد معدودی هم اقتصاد کشورها را زیر و رو کرده است. مثلاً هلند زمانی که تورم 100 درصدی را تجربه کرد، در کنار تمام اقدامات اقتصادی، چهار صفر را هم از واحد پول ملی‌اش حذف کرد که حسابی نتیجه داد.

ترکیه هم یکی دیگر از کشورهایی است که با حذف صفر، اقتصادش را از ورشکستگی نجات داده است. در آغاز قرن 21، تورم طوری گریبانگیر ترکیه شده بود که هر یک دلار، حدود 5 میلیون لیر ارزش داشت! در آن سال‌ها حذف 6 صفر از پول ملی ترکیه به همراه اقدامات اقتصادی دولت و کمک‌های صندوق بین‌المللی پول، اقتصاد ترکیه را نجات دارد.

با تمام این تفاصیل اما به نظر می‌رسد در کشورمان هنوز برنامه مشخصی برای کنترل تورم به وسیله حذف صفر در دستورکار قرار نگرفته و لایحه جدید بانک مرکزی تنها وظیفه کنترل افکار عمومی را دارد. حتی خود بانک مرکزی در بررسی آثار احتمالی حذف چهار صفر از پول ملی می‌گوید این کار هیچ تأثیری بر شاخص تورم نخواهد گذاشت و تنها واحد سنجش ارزش پول تغییر پیدا می‌کند! حالا مسئولان باید پاسخ دهند که تغییر واحد سنجش پول، ارزش هزینه‌ها و پیامدهای گاه هنگفت و ناجوری که حذف صفر از پول ملی بر گردن دولت می‌گذارد را دارد یا نه؟